Nahita Madencilik Türkçe

BARİT

Doğal bir baryum sülfat bileşimine sahip olan barit minerali uzun zamanlardan bu yana özgül ağırlığının fazla olması nedeni ile insanın
dikkatini çekmiş ve ağır spat adı ile anılmıştır, Barlt adı yunanoa'da ağır anlamına gelen «Barus» kelimesinden türemiştir. Doğada iamelii kütleler, bazen lamelli fibröz, nadiren konkresyonlar halinde bulunur. İnce taneli veya toprağımsı görünümlü olanınada rastlanır. Mat, bazen yarı saydam olan barit camsı veya reçine parlaklığına sahiptir.
Barit genellikle beyaz renklidir, fakat sarı, esmer, pembe, açık yeşil, açık mavi, gri ve siyah renkli olanlarına rastlanmaktadır. Ortarombîk sistemde kristallenen barit kristali tabuler sekili olup üç yönde dilinime sahiptir. Çoğunlukla polisentetik ikilenmeler gösterirler. Baritin sertliği 2,5-3,5 olup özgül, ağırlığı 4,3-4,6 arasında değişir, Erime noktası 1580" dir. Kimyasal bileşimi BaSO4
şeklinde olup, % 65,70 BaO, % 34,30 SO3 içerir. Baryum oranı ise % 58,8 dir. Doğada en yaygın olarak bulunan barit mineralinden başka, baryumun yerinin stronsiyum ve kalsiyum tarafından ramplase edildiği cinslerine barita - selestît ve barito - kalsit adı verilir. Bunların dışında Viderit (BaCOa) cinsine oldukça sık, Salslyan (BaO.Âİ2O3.2SİO2 )'a daha nadir olarak rastlanır. Kompakt barltler bazen demir, kil, COS ve H2S enklüzyonları içerirler. Bazen hidrojen karbür içeren baritler çekiç ile vurulduğunda koku çıkarırlar, Barit suda hemen hemen hiç erimez. Soğuk asit içinde erimiyen barit kaynayan sülfirik asit içinde hafifçe eriyebilir

Barit (BaSO4) baryum sülfattan oluşan bir mineraldir. Genellikle beyaz ya da renksizdir , bazen de sarı ve gri olabilir. Baryumun ana kaynağıdır. Işıma yapan şekline bazen Bologna Taşı da denir.
Barit genellikle kireçtaşlarındaki kurşun - çinko damarlarında, sıcak kaynak yataklarında ve hematit cevheriyle birlikte oluşur. Sıklıkla anglesit ve selestit mineralleriyle birlikte bulunur. Mohs sertliği 3. Kırılma indeksi 1,63. Özgül ağırlığı 4,3-5. Kristal yapısı ortorombiktir.


BARİTİN KULLANİLDİĞİ ALANLAR
Baritin İlk kullanılışı özgül ağırlığı ve beyaz özelliğinden dolayı boya, kağıt ve çam endüstrilerinde olmuştur, 1926 yılından sonra baritin petrol ve tabiî gaz aramalarında kullanılmaya başlamasından itibaren barlte olan istek hızla artmıştır. Barit esas olarak petrol sondajlarında çamurun ağırlaştırılmasında kullanılır. Bu çamur sondaj sırasında katedîlen formasyonlara ait kalıntıların yukarı çıkarılmasına, matkap ve tijlerin yağlanmasına, sondaj deliği duvarlarının sağ- lamlaşmasına ve Petrol beklenen.seviyelere yaklaşıldığında basınçlı gaz gelişimini dengelemeye yarar. Sondaj çamuru ayrıca kuyu derinleştikçe tijlerin artan ağırlığına karşı bir denge yaratmaktadır. Baritin özgül ağirlığınm 4,5 oluşu, yumuşak oluşu aşındırıcı olamaması, suda erimemesi ve fiyatının oldukça ucuz olması bu amaç için kullanılan İdeal malzeme olmasını sağlamaktadır. Dünyada kullanılan baritin % 80'İ petrol endüstrisinde tüketilmektedir. Petrol sondajlarında sarfedilen baritin miktarı geçilen formasyonların geçirgenliği ve rastlanan gaz basıncı ile ilişkilidir. Örneğin A.B.D.'nln güneyindeki petrol havzalarında 3000 m, derinlikte bir sondaj için 40 ton barit, Kuzey denizinde 1000-2000 metrelik
bir tabiî gaz sondajı için 200-350 ton, iran'da yüksek gaz basıncına sahip petrol bölgelerinde 350 m. derinlik için 100 ton barit tüketilmektedir, Barit katkı maddesi olarak kâğıt, tual, yer muşambası, lastik ve ebonit sanayiinde kullamlmaktadır. Cam endüstrisinde parlaklığı arttırmak, mercek ve TV tüpleri üretiminde, plastik sanayiinde plastiğe matlık verebilmek İçin. tarım ilaçları üretiminde de inert made olarak barit kuşanılmaktadır.

Baritin önemli kullanım alanlarından birisi de boya sanayiidir. Yağlı boya üretiminde beyazlatıcı pigment ve inceltici olarak kulanılır, fakat kaliteli boya üretiminde sabit beyaz ve bilhassa litopon tercih edilir, Lltöpon beyaz bir pigmenttir. Barit önce kömür İle indirgenerek BsS elde edilir. Kara kül adı verilen bu İndirgenmiş Barit sülfür, çinko sülfat ile reaksiyona sokularak sentetik BaSO4 ile ZnS karışımı olan Lîtopon elde edilir. Litopon çoğunlukla boya sanayiinde ve bir miktar da tekstil, yer muşambası ve kâğıt sanayiinde kullanılır. Sabit beyaz adı verilen ve kimyasal olarak saf olan, sentetik BaSO4 ise BaS ile NaSO4 in reaksiyonu İle elde edilir. Sabit beyaz bpya, kâğıt fotoğraf kâğıdı ve tıpta radyografide kullanılmaktadır. Baryum sülfat kimya sanayiinde tüketil'en birçok baryum tuzlarının üretiminde kullanılan temel hammaddedir. Baryum karbonat, baryum klorur, baryum hidroksit gibi bileşiklerin üretiminde, şekerin tasfiyesinde, elektronik, plastik, tarım İlaçları endüstrisinde kullanılmaktadır. Baryum bioksit ise klorfoidrik asit île reaksiyona sokularak oksijenli suyun üretilmesinde eskiden beri kullanılmaktadır. Barit, alevinin yeşil renk vermesinden dolayı havai fişek üretiminde kullanılır.

Son yıllarda, barit ilavesi ile yapılan ağır beton, nükleer santraller da gamma şualarını absorbe etme özelliklerinden dolayı fazla miktarlarda tüketilmeye başlamıştır, Barit ticareti, kullanım alanlarında gereksinen özelliklere uygun olarak yapılır. Kullanım alanlarını başlıca 3 gurupta toplamak mümkündür :

İndirgenmiş Barit Yapımı
Utopon'un hazırlanmasında, dolayısıyle boya ve kimya endüstrilerinde kullanılan barit cevherinin BaSO4 tenorunun % 94 • 95, SiO2
içeriğinin % 2'den az ve fluoritin eser miktarda olması gerekmektedir. Silisin mevcudiyetiyle baryum silikatın oluşması, baryum sülfürün verimini olumsuz etkilemektedir. Fluorit ise fırınlara zarar vermektedir. Demir oksit ve stronsyum sülfat da % 1'den az bulunmalıdır. Sabit beyaz üretiminde demir oksit içeriği % 0.02'den az olmalıdır.

Sondajcılıkta Kullanılan Öğütülmüş Barit
Bu amaçla kullanılacak baritin özgül ağırlığının en az 4,2, BaSO4 tenorunun %94-95 ve tuz içeriğinin %0-1'den az olması gereklidir.
Demir oksit miktarı % 2-3 olabilir, fakat silisin aşındırıcı etkisi dolayısıyle fazla bulunması sakıncalıdır. Öğütülmüş baritin %90-95'nIn 325 meş'lik elekten geçebilecek İncelikte olmanı aranır..

Cam sanayiinde kullanılacak baritin % 96-98 BaSO4 , % 02'den az Fe2O3 ve eser miktarda TIO2 içermesi gerekir. Lastik endüstrisinde kullanılan baritin bakır ve mangenez bileşimleri İçermesi Lastiğin dayanıklılığını bozduğundan İstenmez.

Nükleer Endüstride Barit
Nükleer santrallarda kullanılan Özel ağır beton yapımına ilave edilen baritin özgül ağırlığı- nın 4,2 olması ve sülfürlü mineral içermemesi
gerekir. Sülfürler zamanla çimentoda çatlama yapabilmektedirler. Ağır beton yapımında kullanılacak baritin kilden tamamen arınması İçin iyice yıkanması lazımdır. Baritin kum ve çakıl iriliğinde kırılması yeterlidir. Bütün bunların dışında barit hileli işlere de alet olmaktadır. Öğütülmüş beyaz ürünlere, un, mum, tutkal gibi maddelere ağır çekmesi için barit karıştırılmaktadır.

Endüstrideki kullanım alanlarına göre barit cevheri çoğunlukla ocaklardan çıkarıldıktan sonra bazı arıtma İşlemlerinden geçirilerek tenor ve kalitesi yükseltilir. Baritin özgül ağırlığının 4,4 oluşu èurrun gravimetrik yöntemlerle (Jİg, sallantılı masa), fluorit ve sülfürlü mineralleri içeren barit cevherleri de flotasyon ile arıtılabilmektedir. Kalıntı yataklardan üretilen cevherler
kilden temizlenmesi için yıkanmaya tabi tutulur.

Boya endüstrisinde kullanılan bazı barit içerdikleri demir, mangenez ve bakır oksitlerden temizlenmeleri için sülflrlk asitle yıkanırlar. Barit parça, granul ve öğütülmüş olarak satılmaktadır



Kullanım yerleri

Barit kullanımı genel olarak üçe ayrılarak incelenir: Sondajlık (%90), kimyasal (%7) ve dolgu malzemesi (%3).

Kaba haliyle, ya da sadece yıkama, sudan geçirme, eleme, yüzdürme ve manyetik ayırma gibi basit işlemlerden geçirilen barit ilk ürün olarak alıcı bulur. Kaba hâldeki baritin çoğunluğu minimum bir saflığa ve yoğunluğa ulaşana kadar işlemden geçirilir. Ağır çimento olarak kullanılan barit ezildikten sonra elenerek aynı büyüklüğe getirilir. Baritin çoğu öğütülerek sanayi ürünlerinde katkı malzemesi olarak ya da petrol veya doğalgaz kuyularını açarken ağırlık yapan katkı malzemesi olarak kullanılır. Dünya üzerinde sondajda kullanılan barit, API 13A uluslararası standardına göre, Türkiye'de ise TS 919 standardına göre üretilmektedir.

Barit boya ve kâğıt yapımında da kullanılır. Her ne kadar baritin içinde ağır metal olan baryum bulunsa da , baryumun yüksek çözünürlüğü nedeniyle birçok hükümet tarafında toksik maddeler arasında sayılmaz.

www.nahitamadencilik.com